Hugot bakos

PAHUGTANAY sa bakos karong panahona. Tanang institusyon sa Kapupud-an giaghat nga magdaginot. Gani, menosan ang pork barrel sa mga tang-an. Ang mga waytango (ug mga pangag pa gyod) -- ambot mag-unsa na lang.

Tingali, mangubkob na lag mga wati.

Ang lisod kon wan-ay mga wating makubkob kay naunhan sa mga uwak sa katilingban. Busa, mapugos ang mga waytango ug pangag sa katilingban paghawok sa kutipot sa mga uwak aron maithag mga grasya.

Mao niy nakalisod kon nahimutang kas kinaubsang hut-ong sa katilingbang tinukod sa mga Tagalista. Panahon sa kalisod, iti na lang gyoy imoha.

Sa gihapon, bulahan ang mga tang-an ug ang mga uwak.

Mga hinampak.

DILA-TIU

AKOY, salamat sa imong pagkomento sa akong panahom bahis Antitagalismus ni Mac Tiu. Salamat sab ngadtong Sumuroy nga abtik kaayong mobandilyo didtos DILA sa mga lindog nga gituohan niyang nakigbatok sa kamalupigon sa mga Tagalista/'Felepenoesta'.

Sa giluwatan nimong hunahuna nga "murag wala napahimuslan sa DILA ang commentaryo ni Tiu" -- maingon gyod ana gumikan sa panagkalahi sa baroganan nga gihuptan sa duruha. Ang DILA way interes nga pun-an pa ang kapopular-kadominante sa Tagalog (aka, 'Felepeno'), samtang si Mac Tiu duna.

Ang kapopular sa usa ka pinulongan makita dihas nagkadaghan sa mga gumagamit niini. (Ug kon dominante na ning daan gumikan sa gihuptang politiko-ekonomikanong bentaha niini labaw sa uban, mosamot pa gyod kini.) Busa, usa ka dakong pagpakaaron ang pag-ingon nga supak ka sa kapopular-kadominante sa Tagalog, apan nagpunay ka paggamit niini.

Ug alang nako, way kalainan ang Ingles, Espanyol, Mandarin, Ilokano, Bikol, Kinaray-a, Waray, Hiligaynon, Tausog, Tagalog, ubp. kon 'gugma' nay pagahisgotan tanding sa atong pinulongan -- wala koy 'gugma' nila, pagtahod lang. Kon duna man koy pagbati labaw sa akong pagtahod sa pipila nila, kana wala na moy labot kay personal ko na 'na nga preperensiya.

Way si bisankinsang tawo o institusyon nga makabuot nako unsay akong gustohon. Kon mas gusto kog brokoli kaysa tangkong, way makabuot nako. Sa samang paagi, kon ganahan kog Hindi o French kaysa Tagalog o Ilokano, wa say makabuot nako.

Kanang mga Tagalista/pasista/diktador angayng puhagon ug papason sa nawong sa kalibotan.

Ang atong kahiusa atong ipatigbabaw sa tanang higayon, apan sa way pagtinumbanay sa tagsa-tagsa ka tawhanong katungod nato.

Mabuhi ang tanang lingwahe sa kalibotan!

Nagkaupos nga kandilang giugbok sa atong dila

Sun.Star Cebu - Obenieta: Kandila alang sa mga nadugtang dila

"DUNA kuno’y duha ka salida sa sine nga gigamà karon diin madunggan ang Binisaya --ang 'Minsan Pa' ubos sa de-kalidad nga direktor Jeffrey Jeturian ug ang 'Suba' ubos sa direksyon ni Cesar Montano", matod ni Myke Obenieta sa iyang sinemanang Cinebuanong lindog sa Sun*Star Cebu (sudla ang link sa itaas).

Ang tinuod, kaniadto ra ko nakamatikod nga may mogawas matag karon ug unyang mga pelikulang Tagalog diin may mga eksenang Cinebuano ang kulukabildo.

May mga seryosong eksenang makapadasig ug makapasigarbo sa atong pagka-Bisaya. May mga hinanggaw sad nga makapalabhag og nawong, makapalingiw o makapaduko sa kaulaw.

Kasagaran, mga hinanggaw.

Porbida, kita ra gyoy nagtonto sa atong kaugalingon anang madasig kintahay ta kon dunay mga giingong pelikulang Tagalog nga may gisagol nga Cinebuano. Mao nay giingon sa mga Tagalog og, 'konsuwelo de bobo'.

Gihimo lang tang mga kiko -- mga tangang torpeng unggoy nga itsahan lag saging matag karon ug unya aron moundang pagkra-kra. Nagmora tag bata nga dul-itan na lag ayskrem ang baba matag karon ug unya, buwahan magtiam-tiam sa kalami ug mohunong pagtiyabaw.

Hangtod dili usbon ang dimakataronganong balaod nga namugos pagtudlo sa sub-diyalek nga Felepeno (pinahumok pagkalitok, kay kon pinagahi kataw-an ta), mosamot pagkalam ang maong sub-diyalek dihas ginhawas mga kabataang dili mga Tagalog. Mosamot ilang belib sa abominable nga sub-diyalek. 'Kul' ang mag-Felepeno, 'kadere tso deth' ang mag-Cebuano.

Tinuod, maayo ang pagahimoong lakang sa UP-Cebu College pag-"promote, dignify, and intellectualize the Cebuano language" kon kini nagpasabot nga undangon sab pagtuboy ug pagtudlo sa samang higayon ang sub-diyalek ngadtos atong mga kabataan. Sa ingon kapugngan ang pagdako ug paglig-on sa nagkabagang duot sa atong mga kabataan nga mas mopiling mobasa og mga balasahong Tagalog kaysa balasahong Cebuano-Bisaya.

Kay kon dili, unsay kapuslanan unya sa mga hinagoan sa mga taga UP-CC (ug uban pang mga institusyon) kon way motagad niining mobasa? Ipahubad ngadtos Felepeno?

Anus-a pa ba ta moundang sa atong pagpunayg damgo? Unya na dayog kaupos na pag-ayo sa kandelang giugbok sa atong dila?

Antitagalismus

BISAG UNSA: Antitagalismus

SA iyang lindog 'Antitagalismus' (sudla ang link sa itaas), ginganlan ni Dr. Tiu og mga "antitagalismus" ang mga nagpaluyo sa DILA. Unsa sad kahay gingalan niya sa mga aroganteng Tagalista nga sulod nas pito ka dekada nga nangulihad sa nagkalulaing pinulongan (basa: lingwahe) sa Kapupud-an?

Matod niya, ug kutloan nako siya: "Naa diay mga tawo nga allergic sa dilang Tagalog. Kalenturahon ni sila kon makabatig Tagalog. Mangurog dayon sila ug makuyapan man gani kon makabasa og Tagalog.

"Naay uban nga mas grabe ang reaksiyon sa Tagalog kay morag atakehon sila sa kasingkasing, o magbulabula ba to ang ilang baba? Karon lang ko kabalo aning matang sa sakit nga ang ngalan mao ang antitagalismus..." (ulahian sa kinutlo).

Ptsk! Anugon nga gisayop paghubad ni Dr. Tiu ang tinuod nga diwa nga naghatag og kinabuhi sa DILA. Makapasubo. Unta, iya usang gisusi ug gitun-an pag-ayo ang baroganan sa DILA.

Nanambag siya nga "imbes mag-away-away ta, magtinabangay ta aron ipangusog ang pagpromote sa atong tagsa-tagsa ka lengguwahe nga himoong lengguwahe sa atong tagsa-tagsang iskuylahan, literatura, ug diskursong intelektuwal", kay "mao [ray] paagi aron dili mamatay ang atong dila", pero siya mismo, sa tonada sa iyang sinulatan, maoy 'nangaway' -- gihimong daotan ang DILA sa way lipudlipod.

Imong mabati iyang labihang kaalerjik sa DILA; daw kalenturahon siya kon makadungog niini. Mangurog ug makuyapan gani tingali. Morag atakehon siyas kasingkasing (o magbula-bula ba to iyang baba?).

AntiDILAismus.

Kinis Dr. Tiu.

Pabanhaw sa diwa

HAPO akong pamati ron sa lawas. Mao niy akong pamati bisan tuog dili hago akong trabaho rong adlawa. Akong paminaw sa kaugalingon daw yutang naughan og tubig -- nagmala, naghulaw.

Way diwa akong kinabuhi. Kon duna man, usa ni ka patayng diwa.

Daw usa ka gapnod lang ko ibabaw sa lawod kansang tumong nag-agad asa dad-on sa sulog. Wa koy ganang mobuhat; wa koy ganang moatubang og tawo, higala man o dili. Puol.

Gani, nagduka ko samtang naghan-ay sa mga pulong nga buwahang mohatag unyag lawas sa akong hunahuna. Kalambre.

Maayo gani kay nagsulat gyod ko. Matod pa nga ang pagsulat makaalibyo sa gibating kapuol. Ang paghatag og lawas sa unsay atong gihunahuna o gibati pinaagis mga pulong makapadasig.

Kadasig. Mao niy mobanos nga kausaban sa atong galamhan kon konkreto natong makita atong pangisip.

Kay ang kinisaw sa atong pangisip daw kilat. Inig kiblat niini, wa kay makitang agi aron atong masuhid pag-usab. Way bisag usa ka kudlit sa pulong ang nakulit aron man lang unta nato mabasa. Nikilab lang. Kinahanglan hunahunaon pag-usab, pakilaton pag-usab.

Kzzzt! Kzzzt! Kzzzt!

Ang problema diha kon di na mokiblat ang hintungdang mga neyuron. Mao niy sagad mahitabo. Ingon ini kalimitado ug kahuyang ang pangisip sa tawo.

Apan, buhi na sang dako akong diwa ron. Ug wa nako himatikdi kanus-a ni nabanhaw -- dapit bas tunga ning akong lindog karon, o dapit bas kataposan. Di ko igsapayan.

Mabuhi!

Kaigang sa panahon

PASADO ala-5 s.h.

Puwerteng hagok sa akong amigo nga nagtakilid paghigda sa panit nga sopa, iyang walang tiil nakatanday ibabaws sandiganan. Sa iyang tiilan, nagtakilid sang naghigda iyang asawa sa laing sopa nga eskwalang nakasumpay sa iyang gihigdaan.

Kalit nahatuaw iyang asawa dihang wa tuyoang nasangkilan niya pagpaubos niya sa iyang walang tiil ang ilong niini.

Sa akong likoran, naghugong ang gamayng bentilador nga nagpunayg lingi samtang nakatungkawo ibabaws linging lamisa -- karon sa tuo, karon sa wala. Nakaalibyo 'ni sa kaigang nga akong gibati.

Nanghinaot ko nga mao sad niy gibati ron sa duruha nga nanghigda sa sopa kansang sandiganan nakabara sa gibugang hangin sa bentilador.

Kon unsa kaigang ang panahon, mao say gibati nako bahin sa gihimong pagpamugos sa mga Tagalista pagtuboy sa pinulongang Tagalog isip maoy nasodnong pinulongan sa Pilipinas sulod nas kapitoan ka dekada.

Mga arogante.

Pero, asa ra man unya mo. Ang tanan may utlanan. Daghan nang nahigmata aron makigbisog sa malinawong paagi -- ASIN, DILA, SOLFED, Bisaya.com, Lunsayng Binisaya, ubp. Mora 'ni silag mga bentilador nga nakaalibyo sa giigangan nakong galamhan.

Hinay-hinay, pero kanunay.