Ang Saktong Pagpagahi

GAHI kunog dila kitang mga mamumulong og Cebuano. Unsa ba ni katinuod? Tingali, sa kasagaran. Sa ato pa, dili tanan. Unya, bisan gani niadtong mga gahig linitokan, mag-iningon ra man sila niana kon mahilambigit sila sa usa ka panaglalis. Apan, sa mga higayon nga way panaglalis, dili man gahi ilang sinultihan.

Isipon nato ang mga pari, pananglitan (labi na ang mga obispo!). Kon wap-a mo nakamatikod, panid-i ninyo sila kon magwali. Kalmado lang sila ug dili gahi ilang linitokan dihas ilang mga homilya. Hasta makapila na man gyod ko makadungog og mga pari---labi na mga obispo!---nga kon mamulong na gani, bugnaw man gyod kaayog mga sinultihan. Ang mga babaye nanga-inlab hinuon nila, bisag dili unta mga hitsuraan!

Nganong dili man nato himoong batasan ang pagsulti nga mabugnawon aron kalma ug nindot atong sinultihan. Nganong moutong man ta ug morag nangisog kon manulti? Nganong ipahugot man nato atong mga tiyan-dughan-liog kon manulti ta? Ang sakto, iparelaks nato ang mga masol sa atong mga tiyan, dughan ug liog aron dili mapiit ang agianan sa hangin gikan sa atong mga kutokuto ngadtos atong mga tutunlan. Ning paagiha, mogawas ang tinuod gyod natong tingog---bugnaw, lig-on ug puno sa kamasaligon. Kon nahimo sa uban, nganong kita dili man? Pantonon nato atong kaugalingon pagbansay pagsulti nga mabugnawon ug masaligon. Kabahin sab ni sa pagpaimprob sa atong budaya.

Nahibawo ko nga lisod ning buhaton. Mao na man goy atong naandan sukad pas pagkabata. Lisod, matod pa, pag-usab sa unsa nay naandan. Apan, wala ni magpasabot nga dili ta mahimong mopausab sa unsay naamgohan natong depektoso diayng kinaiya sa pagpamulong.

Pero, duna koy dakong gikahibudngan. Gibantog nga gahi ta og dila. Pero, tan-awa---humok tag ilong! Kay daghan na karong mga Bisaya nga nagpaguyod lang sa tumang kasayon. Mora silag mga kabaw nga humok kaayong naguyod ngadtos tunaan sa mga Tagalista. Mora silag mga beyato ug beyata nga nanagdungo ug nanimba sa kulturang Tagalog.

Hain na atong dungog sa atong pagka Bisaya? Hain na atong kaugalingong kabubut-on isip katawhang Bisaya? Hangtod na ba lang tas atong inastahan nga morag isog (kon manulti), unya diay way ikabuga kon magtinukiay na?

Barog Bisaya! kay way mobarog alang nimo. Kon dili, tunob-tunoban ka na lang ug yam-iran sa mga buaya sa katilingban nga andam ug taganang mokuninit sa imong pinulongan ug identidad. Naa sa atong mga kamot atong kaugmaon, wala dihas mga Tagalista. Mao niy saktong 'pagpagahi' sa atong kaugalingon, dili diha sa atong linitokan nga angayng makorehian.