Ang Saktong Pagpagahi

GAHI kunog dila kitang mga mamumulong og Cebuano. Unsa ba ni katinuod? Tingali, sa kasagaran. Sa ato pa, dili tanan. Unya, bisan gani niadtong mga gahig linitokan, mag-iningon ra man sila niana kon mahilambigit sila sa usa ka panaglalis. Apan, sa mga higayon nga way panaglalis, dili man gahi ilang sinultihan.

Isipon nato ang mga pari, pananglitan (labi na ang mga obispo!). Kon wap-a mo nakamatikod, panid-i ninyo sila kon magwali. Kalmado lang sila ug dili gahi ilang linitokan dihas ilang mga homilya. Hasta makapila na man gyod ko makadungog og mga pari---labi na mga obispo!---nga kon mamulong na gani, bugnaw man gyod kaayog mga sinultihan. Ang mga babaye nanga-inlab hinuon nila, bisag dili unta mga hitsuraan!

Nganong dili man nato himoong batasan ang pagsulti nga mabugnawon aron kalma ug nindot atong sinultihan. Nganong moutong man ta ug morag nangisog kon manulti? Nganong ipahugot man nato atong mga tiyan-dughan-liog kon manulti ta? Ang sakto, iparelaks nato ang mga masol sa atong mga tiyan, dughan ug liog aron dili mapiit ang agianan sa hangin gikan sa atong mga kutokuto ngadtos atong mga tutunlan. Ning paagiha, mogawas ang tinuod gyod natong tingog---bugnaw, lig-on ug puno sa kamasaligon. Kon nahimo sa uban, nganong kita dili man? Pantonon nato atong kaugalingon pagbansay pagsulti nga mabugnawon ug masaligon. Kabahin sab ni sa pagpaimprob sa atong budaya.

Nahibawo ko nga lisod ning buhaton. Mao na man goy atong naandan sukad pas pagkabata. Lisod, matod pa, pag-usab sa unsa nay naandan. Apan, wala ni magpasabot nga dili ta mahimong mopausab sa unsay naamgohan natong depektoso diayng kinaiya sa pagpamulong.

Pero, duna koy dakong gikahibudngan. Gibantog nga gahi ta og dila. Pero, tan-awa---humok tag ilong! Kay daghan na karong mga Bisaya nga nagpaguyod lang sa tumang kasayon. Mora silag mga kabaw nga humok kaayong naguyod ngadtos tunaan sa mga Tagalista. Mora silag mga beyato ug beyata nga nanagdungo ug nanimba sa kulturang Tagalog.

Hain na atong dungog sa atong pagka Bisaya? Hain na atong kaugalingong kabubut-on isip katawhang Bisaya? Hangtod na ba lang tas atong inastahan nga morag isog (kon manulti), unya diay way ikabuga kon magtinukiay na?

Barog Bisaya! kay way mobarog alang nimo. Kon dili, tunob-tunoban ka na lang ug yam-iran sa mga buaya sa katilingban nga andam ug taganang mokuninit sa imong pinulongan ug identidad. Naa sa atong mga kamot atong kaugmaon, wala dihas mga Tagalista. Mao niy saktong 'pagpagahi' sa atong kaugalingon, dili diha sa atong linitokan nga angayng makorehian.

Gloria-Diaz-speak

NAGUBOT ang mga Sugboanon karon gumikan sa komento ni kanhing Miss Universe (1969), Gloria Diaz, kalabot sa pagkadili kuno makamaong mag-Iningles ug mag-Tinagalog sa mga Cebuana.

Matod pas tigulang na, apan guwapa gihapong Gloria Diaz sa usa ka interbiyo sa ABS-CBN: "Kasi, when you think about a Cebuana can hardly speak English and of course Tagalog. Maybe she should answer in Bisaya."

Butangi! Diin sad kaha niya hipuniti kanang iyang Ininglesan?

Dihang giinterbiyo siya sa The Freeman aron pagtin-aw unsa ka tinuod ang gihimo niyang pagpanaway, gihimakak 'ni niya: "Please, please correct it. I never said that," ug mipuno kuno pag-ingon nga gihimo lang niyang eksampol ang mga Cebuano.

Sa ato pa, puyde sab diay unta to kon ang mga Manilanyo pay gieksampol niya. Natripan lang niya ang mga Cebuano.

------
TEACHER: "Gloria, use Manilanya in a sentence!"

GLORIA: "Manilanya. . . 'When you think about a Manilanya can hardly speak English and of course Cebuano maybe she should answer in Tagalog.'"

Si Gremer Chan Reyes, sumala ni Ernesto Lariosa

GIPASIDUNGGAN sa mga Tagalista si Gremer Chan Reyes pinaagi sa ilang gilarawng pagbitay dihas iyang liog og kuwentas ni Balagtas.

Haskang lagota ni Reyes, ang buhing bantogang magsusulat sa dagang Cebuano. Giulog-ulogan lang kuno siya, matod niya sa iyang pag-email ngadtong Ernesto Lariosa sa Superbalita.

Ngano kuno nga ang mga Tagalog nga way hinanawan og Cebuano magpatuga man paghatag og pasidungog kaniya nga usa ka dakong Bisaya. "Di ba kini usa ka binuang!” matod kuno niya.

Sa nasabot nako kang G. C. Reyes, mahilos iyang liog kon masab-ongan og kuwentas ni Balagtas.

Kinsa pa kahay lain sa atong kaliwatan ang makapakitag dakong pagsukol batok sa pagpanlupig sa mga Tagalog/Tagalista sa dayag nga paagi?

SONA sa mga Tagalog

GIPASAHAN ko sa usa ka higala (nga sama sab nako nga Cebuano og pinulongan) og kopya sa SONA ni Noynoy pinaagi sa emeyl, kadungan sa uban. Sa nailhan nako sa maong higala, ang mao niyang pagpasa tinukmod sa iyang kaikag paghatag og suporta sa bag-ong pamunoan. Wa siyay gipakitang pagtagad nga Tagalog da nga bersiyon ang gigamit sa maong pakigpulong ug nga wala niy katumbas nga mga bersiyon ngadtos ubang lihitimong pinulongan sa Filipinas. Ang akong higala usa ka maayong sanglitanan sa akong kaliwat nga di manginlabot sa pagdominar sa mga Tagalog. Kon didto pa kini nahitabo sa Belgium, o Switzerland, o India, gibato na ang Malakanyang.

Yap: Bisdak -- Kool

KON magkuyog na gani ang kamamugnaon ug kapraktikal, duna gyoy sangpotanan nga makaayo ni bisankinsang hintungdan. Mao niy nahitabo sa mga Russo ni Januar Yap sa anekdot nga iyang giasoy sa unang yugto sa iyang giseryeng lindog: Bisdak: Kool. Gipaambit niya ang maong anekdot aron magsilbing "sukaranan o jumping board" sa iyang umabotay niadtong paghisgot-hisgot bahin sa pinulongang Cebuano.

Matod pas maong anekdot, diha kunoy problema niadto ang mga astronot sa Tinipong Bansa samtang naglutaw-lutaw sa kawanangan aron katun-an ang dakong misteryo nga mao ang uniberso: "dili mosulat ilang bolpen"! Busa, milusad og dakong pagtuon ang mga Amerikanhong siyentipiko aron masulbad ang problema. Labihan kadakong salapi ang nagahin alang niini una kini napangitaag sulbad nga naabtan sag napulo ka tuig!

Sa ilang bahin, ang mga kosmonot kuno nga Russo, wa gyod mamroblema sa pangsulat didtos kawanangan -- lapis Mongol nga numero 3 mao ra kunoy ilang gigamit.

Nakatandog sa akong galamhan ang maong anekdot. Sa natad sa pakigbugno batok sa mga Tagalista, dili kalikayan ang pagpangapkap og bisan unsa na lang aron magamit dihas pagpakigbisog. Kasamtangang naggamit ko sa modernong kahimanan alang sa naasoyng pakigbisog -- ang dagitabyan (kompyuter) ug ang blogger.com.